انواع دستگاه‌های دیالیز در ایران

sd-sophia
دیالیز صفاقی, همودیالیز

بیماری‌های مزمن کلیوی (Chronic Kidney Diseases or CKDs) یکی از چالش‌های اساسی حوزه سلامت عمومی در سراسر جهان، از جمله ایران، محسوب می‌شود. زمانی که کلیه‌ها به دلیل بیماری، آسیب یا نارسایی، قادر به انجام وظایف حیاتی خود مانند فیلتر کردن مواد زائد، تنظیم تعادل مایعات و الکترولیت‌ها و تولید هورمون‌ها نیستند، بدن با تجمع سموم و اختلال در عملکرد اندام‌های مختلف روبرو می‌شود. در چنین شرایطی، دیالیز به عنوان یک روش درمانی جایگزین کلیوی (Renal Replacement Therapy)، نقشی حیاتی در بقا و بهبود کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند.
دیالیز، با شبیه‌سازی عملکرد کلیه‌های سالم، فرآیند حذف مواد زائد متابولیکی (مانند اوره و کراتینین)، مایعات اضافی و تنظیم تعادل الکترولیتی بدن را شبیه‌سازی می‌کند. این روش درمانی نه تنها به افراد دارای مشکلات کلیوی کمک می‌کند تا از عوارض مرگبار تجمع سموم در بدن جلوگیری کنند، بلکه با مدیریت دقیق مایعات و الکترولیت‌ها، به بهبود وضعیت عمومی، کاهش تورم، کنترل فشار خون و حفظ کیفیت زندگی آنها کمک می‌کند.
با پیشرفت چشمگیر علم و تکنولوژی، دستگاه‌های دیالیز نیز شاهد تکامل و نوآوری‌های فراوانی بوده‌اند، به‌نحوی‌که امروزه در مراکز درمانی و حتی منازل افراد نیازمند دیالیز در ایران، انواع مختلفی از دستگاه‌های دیالیز با قابلیت‌ها، دقت‌ها و کاربردهای متفاوت در دسترس قرار دارد. این تنوع، امکان سفارشی‌سازی درمان را بر اساس نیازهای خاص هر فرد، وضعیت بالینی و حتی سبک زندگی‌ وی فراهم آورده است. درک صحیح از انواع این دستگاه‌ها، مکانیزم عمل آنها، مزایا و معایب هر کدام، برای افراد دارای مشکلات کلیوی، خانواده‌هایشان و کادر درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانند بهترین و مؤثرترین روش درمانی را انتخاب کنند.
در این نوشتار از مجله صوفیا طب به ارائه یک دیدگاه جامع و عمیق در مورد انواع رایج دستگاه‌های دیالیز مورد استفاده در ایران پرداخته شده است. بر این اساس ما به بررسی مفصل هر یک از روش‌های اصلی دیالیز (همودیالیز و دیالیز صفاقی) و دستگاه‌های مرتبط با آنها پرداخته‌ایم و همچنین به نوآوری‌های جدیدتر مانند CRRT اشاره شده است. در این راستا، اجزای اصلی، نحوه عملکرد و ملاحظات مهم در استفاده از هر دستگاه مورد بحث قرار گرفته است تا مرجعی کامل برای علاقه‌مندان و فعالان حوزه درمان بیماران کلیوی فراهم شود.

الف) همودیالیز (Hemodialysis) و دستگاه‌های آن

همودیالیز، که به‌صورت عامیانه «دیالیز» نامیده می‌شود، پرکاربردترین روش درمانی جایگزین کلیوی در سطح جهان و به تبع آن در ایران است. در این روش، بخشی از خون فرد نیازمند دیالیز به‌صورت مداوم از بدن او خارج شده و از طریق یک دستگاه به «ماشین همودیالیز» یا «کنترلر دیالیز» به یک «دیالیزر» یا «کلیه مصنوعی» پمپ می‌شود. دیالیزر یک فیلتر بسیار تخصصی است که از غشای نیمه تراوا تشکیل شده است. این غشا به مولکول‌های کوچک مانند مواد زائد متابولیکی (اوره، کراتینین، فسفر) و الکترولیت‌های اضافی (سدیم، پتاسیم) اجازه عبور می‌دهد، اما مولکول‌های بزرگتر مانند پروتئین‌ها و سلول‌های خونی را در سمت خون نگه می‌دارد.
در سوی دیگر دیالیزر، محلولی به نام «دیالیزیت» (Dialysate) جریان دارد که ترکیبات آن با دقت بسیار زیاد توسط دستگاه همودیالیز تنظیم شده است. تفاوت غلظت مواد در خون بیمار و محلول دیالیزیت باعث ایجاد گرادیان می‌شود که مواد زائد را از خون به سمت دیالیزیت منتقل می‌کند (انتشار یا Diffusion). همچنین، مایعات اضافی از خون بیمار به دیالیزیت منتقل می‌شوند (فیلتراسیون یا Ultrafiltration) که میزان آن توسط فشار اعمال شده توسط دستگاه کنترل می‌شود. پس از عبور از دیالیزر و تصفیه، خون پاک شده به بدن فرد بازگردانده می‌شود.
دستگاه‌های همودیالیز، با توجه به محل استفاده و درجه تحرک‌پذیری، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱.۱. دستگاه‌های همودیالیز ثابت (Stationary Hemodialysis Machines)

این دستگاه‌ها که ستون فقرات مراکز همودیالیز بیمارستانی و کلینیک‌های تخصصی دیالیز را تشکیل می‌دهند، معمولا بزرگتر، پیچیده‌تر و با قابلیت‌های بسیار گسترده‌ طراحی شده‌اند. تمرکز اصلی این دستگاه‌ها بر دقت، اطمینان‌پذیری، ایمنی بالا و توانایی سفارشی‌سازی دقیق پارامترهای درمانی برای طیف وسیعی از بیماران با شرایط بالینی متفاوت است.
ویژگی‌ها و قابلیت‌های کلیدی

سیستم‌های پیشرفته تصفیه آب (Water Treatment Systems) کیفیت آب مورد استفاده در تهیه محلول دیالیزیت اهمیت بسیار بالایی دارد. این دستگاه‌ها به سیستم‌های تصفیه آب چند مرحله‌ای (مانند اسمز معکوس، فیلتراسیون کربن فعال و گندزدایی UV) متصل هستند تا اطمینان حاصل شود که آب مورد استفاده عاری از ناخالصی، میکروارگانیسم‌ها و مواد معدنی مضر است. این امر از بروز عوارض جدی ناشی از آب آلوده جلوگیری می‌کند.
کنترل دقیق پارامترهای دیالیز
- جریان خون (Blood Flow Rate) قابلیت تنظیم دقیق سرعت پمپاژ خون از بدن به دیالیزر (معمولا بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی ‌لیتر در دقیقه)؛
- جریان دیالیزیت (Dialysate Flow Rate) تنظیم سرعت جریان محلول دیالیزیت در کناره دیگر غشای دیالیزر (معمولا ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلی ‌لیتر در دقیقه) برای اطمینان از اثربخشی فرآیند تصفیه؛
- دما تنظیم دمای محلول دیالیزیت برای مطابقت با دمای بدن بیمار (معمولا ۳۷ درجه سانتی ‌گراد) که به جلوگیری از هیپوترمی یا ناراحتی بیمار کمک می‌کند؛
- هدایت الکتریکی (Conductivity) کنترل دقیق غلظت الکترولیت‌ها در محلول دیالیزیت، به‌ویژه سدیم، که برای جلوگیری از نوسانات شدید در سطح سرمی و جلوگیری از سندرم عدم تعادل دیالیز ضروری است؛
- pH تنظیم pH محلول دیالیزیت برای تطابق با pH خون بیمار؛
- فیلتراسیون (Ultrafiltration) تنظیم دقیق میزان مایعاتی که باید از بیمار گرفته شود (بر حسب میلی‌لیتر یا کیلوگرم) و سرعت خروج مایعات.
سیستم‌های مانیتورینگ و هشدار پیشرفته این دستگاه‌ها به طور مداوم پارامترهای حیاتی مانند فشار خون شریانی و وریدی، فشار داخل دیالیزر (پس و پیش دیالیزر)، فشار و جریان دیالیزیت، حجم خون خارج شده و بازگشته، و وجود حباب هوا در خط خون را پایش می‌کنند. در صورت بروز هرگونه انحراف از محدوده مجاز، سیستم هشدار صوتی و تصویری فعالی فعال می‌شود تا کادر درمانی را مطلع سازد؛
قابلیت استفاده با انواع دیالیزرها این دستگاه‌ها قادر به کار با طیف وسیعی از دیالیزرهای با اندازه‌ها و مشخصات مختلف (مانند انواع فیبرهای توخالی، سطوح فیلتراسیون متفاوت) هستند؛
قابلیت انجام انواع پروفایلینگ امکان برنامه‌ریزی پروفایل‌های مختلف برای تنظیم متغیرهایی مانند هدایت الکتریکی و جریان دیالیزیت در طول جلسه دیالیز برای کاهش عوارض جانبی مانند افت فشار خون یا سندرم عدم تعادل دیالیز؛
قابلیت‌های شستشوی خودکار (Disinfection and Rinse) دستگاه‌ها دارای برنامه‌های خودکار برای شستشو، گندزدایی با مواد شیمیایی یا حرارتی و همچنین آمادگی برای استفاده بعدی هستند که به بهداشت و عمر مفید دستگاه کمک می‌کند؛
اتصال به سیستم‌های مرکزی بسیاری از این دستگاه‌ها قابلیت اتصال به سیستم‌های مدیریت داده مرکزی را دارند تا اطلاعات جلسات دیالیز افراد به‌صورت خودکار ثبت و بایگانی شود.

برندهای رایج در ایران در ایران، دستگاه‌های همودیالیز ثابت عمدتا از برندهای معتبر بین‌المللی مانند Fresenius (آلمان)، Baxter (ایالات متحده) و Gambro (سوئد) هستند.. همچنین، در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای تولید دستگاه‌های همودیالیز در داخل کشور نیز صورت گرفته است.

۱.۲. دستگاه‌های همودیالیز خانگی (Home Hemodialysis Machines)

با هدف افزایش انعطاف‌پذیری درمانی، کاهش بار مراجعه به مراکز درمانی، بهبود کیفیت زندگی و توانمندسازی بیماران برای مدیریت فعال‌تر بیماری خود، دستگاه‌های همودیالیز خانگی توسعه یافته‌اند. این دستگاه‌ها معمولا کوچکتر، سبک‌تر، با رابط کاربری ساده‌تر و ایمنی بالاتری برای استفاده در محیط منزل طراحی شده‌اند.
ویژگی‌ها و مزایای کلیدی تجهیزات دیالیز در منزل

قابلیت حمل و نقل برخی از این دستگاه‌ها به اندازه‌ای کوچک هستند که حتی قابلیت جابجایی توسط فرد نیازمند دیالیز را دارند، اگرچه نیاز به اتصال به منابع آب و برق و رعایت اصول بهداشتی همچنان وجود دارد؛
کاربری ساده‌تر رابط کاربری تجهیزات دیالیز در منزل معمولا برای سهولت استفاده توسط افراد نیازمند دیالیز و مراقبین آنها طراحی شده است؛
برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر افراد نیازمند دیالیز می‌توانند با هماهنگی پزشک خود، دفعات و زمان جلسات دیالیز خانگی را متناسب با سبک زندگی خود تنظیم کنند، که می‌تواند شامل دیالیز طولانی‌تر در شب یا دیالیز‌های مکرر در طول هفته باشد؛
استانداردهای ایمنی بالا علی‌رغم سادگی نسبی، این دستگاه‌ها نیز دارای سیستم‌های مانیتورینگ و هشدار برای حفظ ایمنی بیمار هستند.

ملاحظات و چالش‌های دیالیز در منزل در ایران گسترش همودیالیز خانگی در ایران با چالش‌هایی روبرو است که از جمله آنها می‌توان به نیاز به آموزش جامع و مستمر افراد نیازمند دیالیز و اعضای خانواده آنها، اطمینان از رعایت کامل اصول بهداشتی در منزل، دسترسی به تجهیزات و مواد مصرفی (مانند سرنگ، دستکش، محلول‌های ضدعفونی کننده)، و همچنین نیاز به پشتیبانی فنی و پزشکی در دسترس اشاره کرد. بااین وجود، با توجه به مزایای متعدد، این روش به عنوان یک استراتژی مهم در مدیریت بیماری‌های کلیوی در حال توسعه و ترویج است.
اجزای اصلی دستگاه همودیالیز (مشترک در هر دو نوع)

پمپ خون (Blood Pump) موتور الکتریکی که خون بیمار را با سرعت کنترل شده از طریق شریان و سپس از طریق ست‌های خون به سمت دیالیزر پمپ می‌کند و پس از عبور از دیالیزر، خون را به سمت ورید بیمار باز می‌گرداند. معمولا این پمپ‌ها از نوع غلتکی هستند؛
سیستم تحویل دیالیزیت (Dialysate Delivery System)
- دیپسنسر (Dispenser) یا میکسر (Mixer) بخشی که محلول غلیظ دیالیزیت را با آب تصفیه شده به نسبت دقیق مخلوط کرده و محلول دیالیز آماده را تولید می‌کند؛
- گرم کننده (Heater) برای گرم کردن محلول دیالیز تا دمای مناسب بدن (عمدتا 37 درجه)؛
- پمپ دیالیز برای هدایت محلول دیالیز در داخل صافی دیالیز استفاده می‌شود؛
سیستم مانیتورینگ و کنترل پردازنده‌ای که اطلاعات دریافتی از سنسورهای مختلف را پردازش کرده و پارامترهای دیالیز را تنظیم و کنترل می‌کند. این سیستم شامل نمایشگر برای نمایش اطلاعات و اعلان‌ها است؛
سیستم‌های ایمنی و هشدار
- سنسور حباب هوا (Air Detector) در ابتدای لوله بازگشت خون به بدن فرد نیازمند دیالیز قرار دارد و در صورت تشخیص حباب هوا در خون، فورا پمپ خون را متوقف کرده و هشدار می‌دهد؛
- سنسورهای فشار (Pressure Sensors) برای پایش فشار در خط شریانی، وریدی و داخل دیالیزر (فشار پس و پیش دیالیزر)؛
- سنسور هدایت الکتریکی و دما برای اطمینان از صحت پارامترهای محلول دیالیز؛
- سیستم تشخیص نشت خون (Blood Leak Detector) در برخی دستگاه‌ها وجود دارد که در صورت تشخیص نشت خون از دیالیزر، هشدار می‌دهد؛
پورت‌های اتصال برای اتصال ست‌های خون، ست‌های دیالیز و محلول‌های ضدعفونی کننده استفاده می‌شود.

2. دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و دستگاه‌های آن

دیالیز صفاقی، روشی جایگزین برای همودیالیز است که از غشای طبیعی بدن، یعنی صفاق (Peritoneum)، به عنوان فیلتر استفاده می‌کند. صفاق یک غشای نازک و پوشاننده حفره شکمی است که دارای هزاران رگ خونی ریز و نیمه تراوا می‌باشد. در این روش، یک کاتتر (لوله) پلاستیکی نرم و انعطاف‌پذیر به طور دائمی از طریق جراحی در دیواره شکم کار گذاشته می‌شود و انتهای آن به داخل حفره صفاقی (فضای بین روده و دیواره شکم) هدایت می‌شود.
محلول دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis Solution) که حاوی گلوکز، الکترولیت‌ها و مواد بافر کننده است، از طریق این کاتتر وارد حفره صفاقی می‌شود. گلوکز موجود در محلول، با ایجاد فشار اسمزی، باعث کشیده شدن مایعات و مواد زائد متابولیکی (مانند اوره و کراتینین) از خون موجود در رگ‌های صفاقی به داخل محلول دیالیز در حفره صفاقی می‌شود. این فرآیند، که به آن «تبادل (Exchange)» گفته می‌شود، برای مدت زمان مشخصی (معمولا چند ساعت) ادامه می‌یابد. پس از اتمام زمان تبادل، محلول حاوی مواد زائد و مایعات اضافی از حفره صفاقی از طریق همان کاتتر تخلیه می‌شود.
دو نوع اصلی دیالیز صفاقی وجود دارد که هر کدام نیازمندی‌های دستگاهی متفاوتی دارند:

۲.۱. دیالیز صفاقی مداوم متحرک (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis) در این روش، فرد نیازمند دیالیز به‌صورت دستی و در طول روز چندین بار (معمولا ۴ تا ۵ بار) عمل تبادل محلول دیالیز صفاقی را انجام می‌دهد. هر تبادل شامل مراحل زیر است:

پر کردن تخلیه محلول دیالیزیت راکد از کیسه به داخل حفره صفاقی؛
زمان ماندگاری (Dwell Time) عبارت است از زمان ماندگاری محلول دیالیز در حفره صفاقی، که طی آن فرآیند تبادل مواد و مایعات رخ می‌دهد؛
تخلیه تخلیه محلول دیالیز حاوی مواد زائد از حفره صفاقی به کیسه تخلیه؛
شستشو در برخی روش‌ها، از شستشوی حفره با مقدار کمی محلول دیالیز برای اطمینان از تخلیه کامل استفاده می‌شود.

دستگاه‌های مورد نیاز برای دیالیز صفاقی مداوم متحرک در دیالیز صفاقی مداوم متحرک نکته مهم این است که این روش به «دستگاه» پیچیده و الکترونیکی نیاز ندارد. ابزار اصلی مورد استفاده فرد نیازمند دیالیز کیسه‌های آماده و استریل محلول دیالیز صفاقی با حجم‌های مشخص (معمولا ۲ لیتر) است که به کاتتر متصل شده و فرآیند تبادل به صورت دستی توسط بیمار انجام می‌گیرد. با این حال، برای تسهیل این فرآیند، سیستم‌هایی مانند «کانکتورهای اتوماتیک» یا «دستگاه‌های انتقال دهنده اتوماتیک مایعات» نیز وجود دارد که اتصال و جدا کردن کیسه‌ها را آسان‌تر و بهداشتی‌تر می‌کنند. در ایران افراد نیازمند دیالیز معمولا از کیسه‌های دوتایی (Dual bag system) یا کیسه‌های با سیستم اتصال یکپارچه(Y-set یا Similar) استفاده می‌کنند که فرآیند را بهداشتی‌تر و سریع‌تر می‌کند.

۲.۲. دیالیز صفاقی خودکار (Automated Peritoneal Dialysis)

این روش برای انجام تبادلات در طول شب و در حین خواب بیمار طراحی شده است. این امر به افراد نیازمند دیالیز امکان می‌دهد تا در طول روز آزادتر باشند و فعالیت‌های روزمره خود را بدون وقفه انجام دهند.

دستگاه مورد استفاده: سایکلر (Cycler)

سایکلر یک دستگاه الکترونیکی پیشرفته است که به‌صورت خودکار فرآیند تبادل محلول دیالیز صفاقی را در طول شب انجام می‌دهد. این دستگاه به کیسه‌های متعدد محلول دیالیز صفاقی متصل می‌شود و با برنامه‌ریزی قبلی که توسط تیم درمانی انجام می‌گیرد، مایعات را وارد حفره صفاقی کرده، زمان لازم برای ماندگاری را سپری کرده و سپس آن را تخلیه می‌کند.

اجزای اصلی و عملکرد سایکلر

پمپ این پمپ برای انتقال محلول دیالیز از کیسه‌ها به حفره صفاقی و از حفره صفاقی به کیسه تخلیه استفاده می‌شود. این پمپ‌ها معمولا پمپ‌های دنده‌ای یا پمپ‌های غلتکی هستند که جریان مایعات را با دقت کنترل می‌کنند؛
گرم کننده (Heater) برای رساندن دمای محلول دیالیز به دمای بدن قبل از ورود به حفره صفاقی، که به جلوگیری از ناراحتی بیمار و بهبود جذب کمک می‌کند، استفاده می‌شود؛
فلومتر (Flowmeter) برای اندازه‌گیری و کنترل دقیق حجم مایعاتی که وارد و خارج می‌شود به‌کار گرفته می‌شود؛
سیستم کنترل و مانیتورینگ مغز دستگاه که مسئول برنامه‌ریزی، اجرای تبادلات، نظارت بر پارامترها (مانند حجم، زمان، دما، فشار داخل شکم) و فعال کردن سیستم‌های هشدار در صورت بروز خطا یا مشکل است؛
اتصالات (Connectors) برای اتصال ایمن و بهداشتی کیسه‌های محلول دیالیز صفاقی و کاتتر بیمار به‌کار گرفته می‌شوند؛
مانیتور نمایشگر برای نمایش وضعیت فعلی، زمان باقی‌مانده و گزارش خطاها؛
قابلیت برنامه‌ریزی سایکلرها امکان برنامه‌ریزی دقیق تعداد تبادلات، حجم هر تبادل، زمان ماندگاری، و حرارت محلول را دارند. برخی از سایکلرها حتی قابلیت برنامه‌ریزی پروفایل‌های خاص مانند «تخلیه پرفشار (Pressurized Drain)» برای تسریع فرآیند تخلیه را نیز دارند.

مزایای دیالیز صفاقی خودکار نسبت به دیالیز صفاقی مداوم متحرک

انعطاف‌پذیری در طول روز فرد نیازمند دیالیز در طول روز آزادی عمل بیشتری دارد؛
کارایی بیشتر معمولا با حجم‌های بیشتر مایعات و تبادلات موثرتر؛
کاهش بار فیزیکی فرد نیازمند دیالیز فرآیند به‌صورت خودکار انجام می‌شود؛
پروفایلینگ شبانه امکان بهینه‌سازی تبادل مایعات و مواد زائد در طول شب.

ملاحظات در ایران استفاده از دیالیز صفاقی خودکار در ایران رو به رشد است، اما نیاز به آموزش دقیق‌ فرد نیازمند دیالیز و خانواده‌ها، دسترسی به سایکلرهای با کیفیت و خدمات پس از فروش مناسب و همچنین منابع مالی قابل‌توجه برای تهیه تجهیزات و مایعات دیالیز صفاقی از جمله چالش‌های موجود در مسیر گسترش آن محسوب می‌شود.

3. CRRT (Continuous Renal Replacement Therapy)

CRRT یا «درمان جایگزینی مداوم کلیه» روشی است که در موارد نارسایی حاد کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخلاف همودیالیز سنتی که به‌صورت جلسه‌های چند ساعته انجام می‌شود، CRRT به‌صورت پیوسته (۲۴ ساعته) و با جریان خون آهسته‌تر انجام می‌گیرد. این روش، به‌ویژه برای افرادی که از نظر همودینامیک ناپایدار هستند (مانند بیماران با شوک سپتیک، نارسایی قلبی شدید، یا کسانی که نمی‌توانند تغییرات حجمی ناگهانی را تحمل کنند)، بسیار مناسب است. هدف CRRT، حفظ پایدار تعادل مایعات و الکترولیت‌ها، و دفع تدریجی مواد زائد بدون ایجاد شوک یا نوسانات همودینامیک شدید است.
تجهیزات CRRT دستگاه‌های CRRT نسبت به دستگاه‌های همودیالیز ثابت، پیچیده‌تر و تخصصی‌تر هستند و عمدتا توسط شرکت‌های تجهیزات پزشکی تخصصی در زمینه مراقبت‌های ویژه تولید می‌شوند. این دستگاه‌ها طوری طراحی شده‌اند که طیف وسیعی از روش‌های مختلف CRRT را پشتیبانی کنند.
انواع روش‌های CRRT که توسط دستگاه‌های CRRT پشتیبانی می‌شوند:

فیلتراسیون آهسته پیوسته (SCUF – Slow Continuous Ultrafiltration) صرفا برای برداشت مایعات اضافی بدون تعادل الکترولیتی به‌کار می‌رود؛
هموفیلتراسیون پیوسته (CVVH – Continuous Veno-Venous Hemofiltration) حذف مایعات و مواد زائد محلول از طریق هموفیلتراسیون با استفاده از محلول جایگزین (Replacement fluid)؛
همودیالیز پیوسته (CVVHD – Continuous Veno-Venous Hemodialysis) حذف مواد زائد محلول از طریق دیالیز با استفاده از محلول دیالیزY
هموفیلترو دیالیز پیوسته (CVVHDF – Continuous Veno-Venous Hemodiafiltration) ترکیبی از هموفیلتراسیون و همودیالیز برای حذف همزمان مایعات، مواد زائد محلول و مواد زائد غیرمحلول.

اجزای اصلی و قابلیت‌های دستگاه‌های CRRT

پمپ‌های متعدد برای پمپاژ خون بیمار، محلول‌های جایگزین و محلول دیالیز با سرعت‌های دقیق و قابل تنظیم؛
فیلترهای پیشرفته و مانیتورینگ دقیق دستگاه‌ها دارای فیلترهای مختلفی هستند و به‌صورت مداوم فشار خون، جریان خون، فشار در بخش‌های مختلف فیلتر، میزان مایعات وارد شده و خارج شده را پایش می‌کنند؛
سیستم‌های هشدار پیچیده برای شناسایی و مدیریت هرگونه ناهنجاری یا خطر احتمالی؛
قابلیت تنظیم دقیق پارامترها این دستگاه‌ها به کادر درمان امکان می‌دهند تا پارامترهایی مانند نرخ فیلتراسیون، نرخ جریان خون، نرخ جریان محلول جایگزین و محلول دیالیز را به‌صورت دقیق و متغیر در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز تنظیم کنند؛
توانایی اجرای انواع روش‌ها دستگاه‌های CRRT مدرن، قابلیت اجرای تمامی روش‌های ذکر شده (SCUF, CVVH, CVVHD, CVVHDF) را دارند که انعطاف‌پذیری درمانی را افزایش می‌دهد.

برندهای رایج در ایران دستگاه‌های CRRT عمدتا از برندهای معتبر بین‌المللی مانند Fresenius (سری Prism و Multibio وGambro سری PrismaFlex و BBRAUN سری Dialog advanced در بازار ایران موجود هستند. استفاده از این دستگاه‌ها نیازمند آموزش تخصصی و حضور کادر پزشکی مجرب در بخش‌های مراقبت ویژه است.
۴. نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده
انواع دستگاه‌های دیالیز موجود در ایران، از دستگاه‌های ثابت همودیالیز در مراکز درمانی گرفته تا سیستم‌های سایکلر برای دیالیز صفاقی خودکار و دستگاه‌های پیچیده CRRT برای افراد بدحال نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه و تعهد سیستم درمانی کشور به ارائه خدمات تخصصی و با کیفیت به افراد دارای بیماری‌های کلیوی است. هر یک از این دستگاه‌ها با مکانیزم‌ها و قابلیت‌های منحصر به فرد خود، به افراد کمک می‌کنند تا با چالش‌های نارسایی کلیه مقابله کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
انتخاب نوع دستگاه دیالیز و روش درمانی مناسب یک تصمیم چندوجهی است که بر اساس عوامل متعددی صورت می‌گیرد. این عوامل شامل وضعیت بالینی فرد (مانند شدت نارسایی کلیه، وجود بیماری‌های همراه، وضعیت همودینامیک)، سبک زندگی و ترجیحات فرد (مانند تمایل به درمان در منزل یا مرکز درمانی، سطح استقلال) و همچنین توصیه‌ها و دانش تیم درمانی (پزشک نفرولوژیست، پرستاران دیالیز) می‌شود. آگاهی از مزایا، معایب، نحوه عملکرد و ملاحظات ایمنی هر یک از این دستگاه‌ها، نه تنها برای کادر درمان بلکه برای افراد نیازمند دیالیز و خانواده‌هایشان نیز امری ضروری است. این دانش به افراد نیازمند دیالیز کمک می‌کند تا با درک بهتر روند درمان خود، نقش فعال‌تری در مدیریت بیماری‌شان ایفا کنند و با همکاری نزدیک با تیم درمانی، به بهترین نتایج دست یابند.
چشم‌انداز آینده دیالیز

توسعه همودیالیز خانگی با توجه به مزایای این روش انتظار می‌رود در آینده شاهد گسترش هرچه بیشتر استفاده از دستگاه‌های همودیالیز خانگی و افزایش دسترسی افراد نیازمند دیالیز به این روش درمانی باشیم؛
پیشرفت در دیالیز صفاقی توسعه سایکلرهای هوشمندتر، کاربرپسندتر و مقرون به صرفه‌تر، همراه با مواد مصرفی بهتر، می‌تواند دیالیز صفاقی را به یک گزینه جذاب‌تر برای افراد نیازمند دیالیز تبدیل کند؛
نوآوری در CRRT پژوهش‌ها در زمینه توسعه دستگاه‌های CRRT کوچک‌تر، با کارایی بالاتر و با قابلیت‌های بیشتر برای پایش و کنترل پارامترهای فیزیولوژیکی افراد نیازمند دیالیز همچنان ادامه دارد؛
فناوری پوشیدنی و دیالیز قابل حمل اگرچه هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد، اما ایده دستگاه‌های دیالیز کوچک و پوشیدنی که نیازی به اتصال دائم به برق یا سیستم‌های پیچیده نداشته باشند، نویدبخش آینده‌ای است که افراد دارای بیماری‌های کلیوی بتوانند در هر زمان و مکانی به درمان دسترسی داشته باشند؛
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین استفاده از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی پارامترهای دیالیز بر اساس داده‌های لحظه‌ای بیمار و پیش‌بینی عوارض احتمالی، می‌تواند انقلاب بزرگی در دقت و ایمنی درمان دیالیز ایجاد کند؛
آموزش و توانمندسازی افراد دارای بیماری‌های کلیوی سرمایه‌گذاری بر آموزش مداوم افراد دارای بیماری‌های کلیوی و مراقبین آنها، نقش کلیدی در موفقیت درمان‌های دیالیز، به‌ویژه روش‌های خانگی، ایفا خواهد کرد.

برای آشنایی بیشتر با دیالیز و رویکردهای آن می‌توانید به مقاله «آشنایی با دیالیز و اهمیت آن (ویژه افراد نیازمند دیالیز و همراهان آنها)» مراجعه کنید.